Anayasa Mahkemesi’nden bayanlar için “soyadı” kararı: 9 ay sonra yürürlüğe girecek

İstanbul 8’inci Aile Mahkemesi, ‘Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; lakin evlendirme memuruna yahut daha sonra nüfus yönetimine yapacağı yazılı müracaatla kocasının soyadı önünde evvelki soyadını da kullanabilir. Daha evvel iki soyadı kullanan bayan, bu haktan yalnızca bir soyadı için yararlanabilir’ düzenlemesinin iptali için AYM’ye başvurdu. İstanbul 8’inci Aile Mahkemesi iptal kararını, ‘Erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömrü boyunca kullanması mümkünken, tıpkı hakkın bayana tanınmamasının eşitlik unsuru ile bağdaşmadığı’ münasebeti ile istedi.

Başvuruyu kıymetlendiren Yüksek Mahkeme, Uygar Kanun’un 187’inci Maddesi’nde bulunan kararı iptal etti. Kararda, Anayasa’ya nazaran bayan ve erkeğin eşit haklara sahip olduğu, ailenin de ‘eşler ortasında eşitliğe dayandığı’ söz edildi.

Kararda, erkeğin evlenmeden evvelki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde, kuralla bayanın evlenmeden evvelki soyadını evlendikten sonra lakin kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait biçimde benzeri durumda olan eşler ortasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı söz edildi. Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir biçimde tespit edilmesinde kamu faydası bulunduğu lakin bireylerin kimlik numaralarının bulunması ve nüfus hizmetlerinin bilişim teknolojilerinden faydalanılarak sunulduğuna da dikkat çekildi.

Kararda, bayanın evlenmeden evvelki soyadını yargı yoluna başvurarak kullanabildiği anımsatılarak, “Eşitlik unsurunda temel olan bayanın yargı yoluna başvurmaksızın erkek ile eşit haklardan yararlanabilmesidir. AİHM, AYM ve Yargıtay kararları bayanın evlenmeden evvelki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesine sonlu bir imkan tanımıştır. Tüm gelişmelere karşın varlığı korunan ve yönetim makamlarınca uygulanmaya devam edilen kural nedeniyle bayanın rastgele bir külfete katlanmak zorunda kalmaksızın evlenmeden evvelki soyadını tek başına kullanabilmesi mümkün olmamıştır. Ortak soyadının aile bağlarını müdafaanın mecburî olduğunun, bu manada eşlerin ortak soyadı taşımamaları halinde aile bağlarının hiçbir halde korunamayacağının söylenmesi de zordur. Evlenmeden evvelki soyadının, evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında bayan ve erkek ortasında kuralla öngörülen farklı muamelenin objektif ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik unsurunu ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır” sözleri kullanıldı.

9 AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK

Anayasa Mahkemesi’nin verdiği bu karar Resmi Gazete’de yayımlandı. Uygar Kanun’un 187’inci Maddesi’nde bulunan kararın iptal kararı, Resmi Gazete’de yayımlanmasının akabinde 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Alınan bu karar ile bayanların evlendikten sonra sırf bekarlık soyadlarını kullanabilmeleri için dava açmalarına gerek kalmayacak.